Direkt zum Inhalt

Lexikon der Biologie: Mineralstoffe

Mineralstoffe, Mineralsalze, durch Verwitterung (Bodenentwicklung) aus Gestein gebildete (z.B. in Mineral-Quellen gelöst vorkommende; Mineralwasser) anorganische Salze, die essentielle Nährelemente (Bioelemente, essentielle Nahrungsbestandteile, Makronährstoffe, Mikronährstoffe, Nährsalze, Nahrungsstoffe) enthalten und daher für die Ernährung von pflanzlichen und tierischen Organismen notwendig sind (Ernährungsphysiologie). Sie dienen sowohl als direkte Bausteine zur Bildung von Gerüstsubstanz (Mineral-Skelette, Knochen, Zellwand usw.; vgl. Tab. ) und zum Aufbau biologisch wichtiger organischer Verbindungen (z.B. Hämoglobin, Cytochrom, Chlorophyll) als auch zur Regulation des osmotischen Drucks und des Elektrolythaushalts (Elektrolyte). Bei ungenügender Aufnahme von Mineralstoffen (z.B. Iodmangel [Iod]) können Mangelerscheinungen auftreten (Mangelkrankheiten). Dünger, Mineralisation, Nährstoffbilanz, Nährstoffhaushalt, Nahrungsmittel, Stoffwechsel.

Lit.: Anke, M., Müller, R., Schäfer, U. (Hrsg.): Mineralstoffe. Mengen-, Spuren- und Ultraspurenelemente in der Prävention. Stuttgart 2001.

Mineralstoffe

Mineralische Zusammensetzung von Pflanzen und Pflanzenteilen

Makroelemente (in g pro kg Trockengewicht)

Name Pflanzenteil Calcium Magnesium Phosphor Kalium Schwefel
Allium cepa (Küchenzwiebel) Zwiebel 2,6–8,63 1,1–1,6 1,7–7,4 10,3–19,2 1,2–6
Avena sativa (Hafer) Korn 0,19–1,9 0,6–3,56 1,5–9,55 2,8–10,86 0,2–2,94
Beta vulgaris (Rübe, Bete) Laubblatt 7,8–31,2 1,7–17,4 0,89–4,36 16,8–64,5 3,45–8,45
Wurzel 0,9–2,83 0,13–4,98 0,35–6,20 3,7–45,39 0,3–2,3
Betula populifolia (Birke) Holz 0,69 0,33 0,21 0,066 0,02
Citrus limon (Zitrone) Laubblatt 36,21–43,65 3,97–6,19 15,5–74,3
Fruchtfleisch 2,6–3,48 1,19–1,33 5,6–20,41
Cucumis sativus (Gurke) Frucht 5,18 6,89 3,07–3,31 4,5–11,53 44,6–45,1
Daucus carota (Möhre) Trieb 12,9–32,9 2,19–3,86 1,97–2,89 24,3–33,7 0,73–4,77
Wurzel 3,76–5,02 1,21–2,35 3,06–4,68 16,77–59,2 1,41–1,56
Fagus sylvatica (Rot-Buche) Holz 0,71–0,96 0,29–0,39 0,11–0,3 0,14–1,41 0,046–0,054
Glycine max (Sojabohne) Laubblatt 31,8 7,9 1,6 8 2,5
Samen 1,19–3,39 1,69–3,4 5–18 8,1–23,9 0,02–4,5
Helianthus annuus (Sonnenblume) Blüte 8,2 3,44 4,06 15,5 0,84
Samen 1,29–2,1 3,98–4 10,1 9,6 0,2
Juglans regia (Walnuß) Samen 0,71–1,31 1,68–1,78 4,07–4,5 1,88–5,5 0,09
Lactuca sativa (Salat) Laubblatt 3,3–18,92 0,4–7,09 1,9–10,5 26,9–79,1 2,5–3,1
Lycopersicon lycopersicum (Tomate) Frucht 0,8–4,8 1,3–5,9 2,9–8,4 18,8–59 1,4–4,5
Malus sylvestris (Apfel) Laubblatt 6,1–26,7 1,1–7,8 0,9–7,49 4,9–39,2
Fruchtfleisch 0,21–1,77 0,47 0,55–1,13 6,2–9 0,21
Nicotiana tabacum (Tabak) Laubblatt 12–60,7 0,3–27,4 1,2–5,3 5,1–78,1 1,8–11,9
Pisum sativum (Erbse) Trieb 15,4 4,89 3,36 16,9 3,28
Samen 0,54–1,14 1,27–1,63 8,14–9,77 0,37–1,56
Prunus domestica (Pflaume) Frucht 1,31 0,6 1,2 8,95 0,28
Quercus robur (Stiel-Eiche) Laubblatt 6,52 2,86 1,87 9,63 0,38
Holz 0,78 0,48 0,36 1,4 0,05
Rosa centifolia (Rose) Blütenblatt 1,51–2,26 1,33–1,51 1,94–2,53 12,77–13,69 0,8–1,1
Solanum tuberosum (Kartoffel) Knolle 0,17–2,9 0,5–2,3 1,1–4,9 10,5–39,6 0,6–4,2
Triticum aestivum (Weizen) Korn 0,05–2,96 0,9–2,9 1,5–5,4 2,37–9,71 0,03–2,9
Vitis vinifera (Weinrebe) Laubblatt 18,22–28,46 2,38–4,26 0,77–1,98 5,85–9,84 0,95–1,11
Frucht 0,78–3,99 0,4–1,32 1,91–3,53 8,38–24,22 0,28–1,17


Mikroelemente (in mg pro kg Trockengewicht)

Name Pflanzenteil Bor Kupfer Eisen Mangan Zink
Allium cepa (Küchenzwiebel) Zwiebel 2–24 24–265 2–96 100
Avena sativa (Hafer) Korn 1–19 0,7–51 7–350 14–76 22–40
Beta vulgaris (Rübe, Bete) Laubblatt 7–29 9–18 142–1932 16–205
Wurzel 2–46 6–27 69–290 19–104 25–69
Citrus limon (Zitrone) Laubblatt 19–200 2–13 288 14–75
Fruchtfleisch 12–26 5 420 3
Cucumis sativus (Gurke) Frucht 5–30 33–420 24–48 44
Daucus carota (Möhre) Trieb 20–45 5–10 355–765 23–199 26
Wurzel 21–57 5–20 39–490 6–91 10
Glycine max (Sojabohne) Laubblatt 30–148 8 336 29–192 110
Samen 6–41 12–23 57–161 14–41 18
Helianthus annuus (Sonnenblume) Trieb 12–150 72–1268
Frucht 34 23 19
Juglans sp. (Walnuß) Samen 15 8 200 19–33
Lactuca sativa (Salat) Laubblatt 13–75 3–33 65–4830 15–523 105–119
Lycopersicon lycopersicum (Tomate) Laubblatt 21–150 12–21 106–840 53–4930
Frucht 13–36 4–34 32–800 2–410 2–67
Malus sylvestris (Apfel) Laubblatt 11–43 3–12 65–507 20–156 4–345
Frucht 3–76 5–7 1–69 1–22 3–9
Nicotiana sp. (Tabak) Laubblatt 6–93 17 20–2100 48–2262
Pisum sativum (Erbse) Trieb 17–22 15
Samen 2–8 6–15 70–282 4–25 40–48
Prunus domestica (Pflaume) Laubblatt 7–10 55–93
Solanum tuberosum (Kartoffel) Knolle 2–22 0–28 28–363 3–94 11–14
Triticum aestivum (Weizen) Korn 1–11 3–24 3–420 5–260 19–105
Vitis sp. (Weinrebe) Laubblatt 16–2084 3–47 190–220 180–220

Schreiben Sie uns!

Wenn Sie inhaltliche Anmerkungen zu diesem Artikel haben, können Sie die Redaktion per E-Mail informieren. Wir lesen Ihre Zuschrift, bitten jedoch um Verständnis, dass wir nicht jede beantworten können.

  • Die Autoren
Redaktion

Rolf Sauermost (Projektleiter)
Doris Freudig (Redakteurin)

Erweiterte Redaktion

Dr. Michael Bonk (Assistenz)
Dr. Andreas Sendtko (Assistenz)
Dr. Helmut Genaust (Etymologische Bearbeitung)
Dr. Claudia Gack (Bildtafelredaktion)

Grafik:

Hermann Bausch
Dr. Michael Bonk (EDV)
Wolfgang Hanns
Laura C. Hartmann (EDV)
Professor Dr. Rüdiger Hartmann (EDV)
Klaus Hemmann
Manfred Himmler
Rudolf Kempf (EDV)
Martin Lay (EDV)
Rolf Sauermost (EDV)
Dr. Richard Schmid
Hanns Strub
Melanie Waigand-Brauner (EDV)

CD-ROM-Ausgabe:

Doris Freudig (Redaktion und Konzeption)
Richard Zinken (Beratung)

Berater

Prof. Dr. Arno Bogenrieder (Botanik)
Prof. Dr. Klaus-Günter Collatz (Zoologie)
Prof. Dr. Hans Kössel (†) (Biochemie, Molekularbiologie)
Prof. Dr. Uwe Maier (Biochemie, Molekularbiologie)
Prof. Dr. Günther Osche (Zoologie)
Prof. Dr. Georg Schön (Mikrobiologie)

Autoren

[abc] [def] [ghi] [jkl] [mno] [pqr] [stuv] [wxyz]

Anhäuser, Marcus (M.A.)
Arnheim, Dr. Katharina (K.A.)
Becker-Follmann, Dr. Johannes (J.B.-F.)
Bensel, Dr. Joachim (J.Be.)
Bergfeld (†), Dr. Rainer (R.B.)
Berthold, Prof. Dr. Peter (P.B.)
Bogenrieder, Prof. Dr. Arno (A.B.)
Bohrmann, PD Dr. Johannes (J.B.)
Bonk, Dr. Michael (M.B.)
Born, Prof. Dr. Jan (J.Bo.)
Braun, Andreas (A.Br.)
Bürger, Prof. Dr. Renate (R.Bü.)
Cassada, Dr. Randall (R.C.)
Collatz, Prof. Dr. Klaus-Günter (K.-G.C.)
Culmsee, Dr. Carsten (C.C.)
Drews, Dr. Martina (M.D.)
Drossé, Inke (I.D.)
Duell-Pfaff, Dr. Nixe (N.D.)
Duffner, Dr. Klaus (K.D.)
Eibl-Eibesfeldt, Prof. Dr. Irenäus (I.E.)
Eisenhaber, Dr. Frank (F.E.)
Emschermann, Dr. Peter (P.E.)
Engelbrecht, Beate (B.E.)
Engeser, PD Dr. Theo (T.E.)
Eurich, Dr. Christian (C.E.)
Ewig, Bettina (B.Ew.)
Fässler, Dr. Peter (P.F.)
Fehrenbach, Dr. Heinz (H.F.)
Fix, Dr. Michael (M.F.)
Flemming, Alexandra (A.F.)
Franzen, Dr. Jens Lorenz (J.F.)
Freudig, Doris (D.F.)
Gack, Dr. Claudia (C.G.)
Gallenmüller, Dr. Friederike (F.G.)
Ganter, Sabine (S.G.)
Gärtig, Susanne (S.Gä.)
Gärtner, PD Dr. Wolfgang (W.G.)
Gassen, Prof. Dr. Hans-Günter
Geinitz, Christian (Ch.G.)
Genth, Dr. Harald (H.G.)
Gläser, Dr. Birgitta (B.G.)
Götting, Prof. Dr. Klaus-Jürgen (K.-J.G.)
Grasser, Dr. habil. Klaus (K.G.)
Grieß, Dr. Eike (E.G.)
Grüttner, Dr. Astrid (A.G.)
Häbe, Martina (M.Hä.)
Haken, Prof. Dr. Hermann
Hanser, Dr. Hartwig (H.Ha.)
Harder, Deane Lee (D.Ha.)
Hartmann, Prof. Dr. Rüdiger (R.H.)
Hassenstein, Prof. Dr. Bernhard (B.H.)
Haug-Schnabel, PD Dr. Gabriele (G.H.-S.)
Hemminger, Dr. habil. Hansjörg (H.H.)
Herbstritt, Dr. Lydia (L.H.)
Hobom, Dr. Barbara (B.Ho.)
Hoffrichter, Dr. Odwin (O.H.)
Hohl, Dr. Michael (M.H.)
Hoos, Katrin (K.H.)
Horn, Dagmar (D.H.)
Horn, Prof. Dr. Eberhard (E.H.)
Huber, Christoph (Ch.H.)
Huber, Dr. Gerhard (G.H.)
Huber, Prof. Dr. Robert
Hug, Dr. Agnes M. (A.H.)
Illerhaus, Dr. Jürgen (J.I.)
Illes, Prof. Dr. Peter (P.I.)
Illing, Prof. Dr. Robert-Benjamin (R.B.I.)
Irmer, Juliette (J.Ir.)
Jaekel, Dr. Karsten
Jäger, Dr. Rudolf
Jahn, Dr. Ilse
Jahn, Prof. Dr. Theo (T.J.)
Jendritzky, Prof. Dr. Gerd (G.J.)
Jendrsczok, Dr. Christine (Ch.J.)
Jerecic, Renate (R.J.)
Jordan, Dr. Elke (E.J.)
Just, Dr. Lothar (L.J.)
Just, Margit (M.J.)
Kary, Michael (M.K.)
Kaspar, Dr. Robert
Kattmann, Prof. Dr. Ulrich (U.K.)
Kindt, Silvan (S.Ki.)
Kirchner, Prof. Dr. Wolfgang (W.K.)
Kirkilionis, Dr. Evelin (E.K.)
Kislinger, Claudia (C.K.)
Klein-Hollerbach, Dr. Richard (R.K.)
Klonk, Dr. Sabine (S.Kl.)
Kluge, Prof. Dr. Friedrich (F.K.)
König, Dr. Susanne (S.Kö.)
Körner, Dr. Helge (H.Kör.)
Kössel (†), Prof. Dr. Hans (H.K.)
Kühnle, Ralph (R.Kü.)
Kuss (†), Prof. Dr. Siegfried (S.K.)
Kyrieleis, Armin (A.K.)
Lahrtz, Stephanie (S.L.)
Lamparski, Prof. Dr. Franz (F.L.)
Landgraf, Dr. Uta (U.L.)
Lange, Prof. Dr. Herbert (H.L.)
Lange, Jörg
Langer, Dr. Bernd (B.La.)
Larbolette, Dr. Oliver (O.L.)
Laurien-Kehnen, Dr. Claudia (C.L.)
Lay, Dr. Martin (M.L.)
Lechner-Ssymank, Brigitte (B.Le.)
Leinberger, Annette (A.L.)
Leven, Prof. Franz-Josef (F.J.L.)
Liedvogel, Prof. Dr. Bodo (B.L.)
Littke, Dr. habil. Walter (W.L.)
Loher, Prof. Dr. Werner (W.Lo.)
Lützenkirchen, Dr. Günter (G.L.)
Mack, Dr. Frank (F.M.)
Mahner, Dr. Martin (M.Ma.)
Maier, PD Dr. Rainer (R.M.)
Maier, Prof. Dr. Uwe (U.M.)
Marksitzer, Dr. René (R.Ma.)
Markus, Prof. Dr. Mario (M.M.)
Martin, Dr. Stefan (S.Ma.)
Medicus, Dr. Gerhard (G.M.)
Mehler, Ludwig (L.M.)
Mehraein, Dr. Susan (S.Me.)
Meier, Kirstin (K.M.)
Meineke, Sigrid (S.M.)
Mohr, Prof. Dr. Hans (H.M.)
Mosbrugger, Prof. Dr. Volker (V.M.)
Mühlhäusler, Andrea (A.M.)
Müller, Dr. Ralph (R.Mü.)
Müller, Ulrich (U.Mü.)
Müller, Wolfgang Harry (W.H.M.)
Murmann-Kristen, Dr. Luise (L.Mu.)
Mutke, Jens (J.M.)
Narberhaus, Ingo (I.N.)
Neub, Dr. Martin (M.N.)
Neumann, Dr. Harald (H.Ne.)
Neumann, Prof. Dr. Herbert (H.N.)
Nick, PD Dr. Peter (P.N.)
Nörenberg, Prof. Dr. Wolfgang (W.N.)
Nübler-Jung, Prof. Dr. Katharina (K.N.)
Oehler, Prof. Dr. Jochen (J.Oe.)
Oelze, Prof. Dr. Jürgen (J.O.)
Olenik, Dr. Claudia (C.O.)
Osche, Prof. Dr. Günther (G.O.)
Panesar, Arne Raj
Panholzer, Bärbel (B.P.)
Paul, PD Dr. Andreas (A.P.)
Paulus, Prof. Dr. Hannes (H.P.)
Pfaff, Dr. Winfried (W.P.)
Pickenhain, Prof. Dr. Lothar (L.P.)
Probst, Dr. Oliver (O.P.)
Ramstetter, Dr. Elisabeth (E.R.)
Ravati, Alexander (A.R.)
Rehfeld, Dr. Klaus (K.Re.)
Reiner, Dr. Susann Annette (S.R.)
Riede, Dr. habil. Klaus (K.R.)
Riegraf, Dr. Wolfgang (W.R.)
Riemann, Prof. Dr. Dieter
Roth, Prof. Dr. Gerhard
Rübsamen-Waigmann, Prof. Dr. Helga
Sachße (†), Dr. Hanns (H.S.)
Sander, Prof. Dr. Klaus (K.S.)
Sauer, Prof. Dr. Peter (P.S.)
Sauermost, Elisabeth (E.Sa.)
Sauermost, Rolf (R.S.)
Schaller, Prof. Dr. Friedrich
Schaub, Prof. Dr. Günter A. (G.Sb.)
Schickinger, Dr. Jürgen (J.S.)
Schindler, Dr. Franz (F.S.)
Schindler, Dr. Thomas (T.S.)
Schley, Yvonne (Y.S.)
Schling-Brodersen, Dr. Uschi
Schmeller, Dr. Dirk (D.S.)
Schmitt, Prof. Dr. Michael (M.S.)
Schmuck, Dr. Thomas (T.Schm.)
Scholtyssek, Christine (Ch.S.)
Schön, Prof. Dr. Georg (G.S.)
Schönwiese, Prof. Dr. Christian-Dietrich (C.-D.S.)
Schwarz, PD Dr. Elisabeth (E.S.)
Seibt, Dr. Uta
Sendtko, Dr. Andreas (A.Se.)
Sitte, Prof. Dr. Peter
Spatz, Prof. Dr. Hanns-Christof (H.-C.S.)
Speck, Prof. Dr. Thomas (T.Sp.)
Ssymank, Dr. Axel (A.S.)
Starck, PD Dr. Matthias (M.St.)
Steffny, Herbert (H.St.)
Sternberg, Dr. Klaus (K.St.)
Stöckli, Dr. Esther (E.St.)
Streit, Prof. Dr. Bruno (B.St.)
Strittmatter, PD Dr. Günter (G.St.)
Stürzel, Dr. Frank (F.St.)
Sudhaus, Prof. Dr. Walter (W.S.)
Tewes, Prof. Dr. Uwe
Theopold, Dr. Ulrich (U.T.)
Uhl, Dr. Gabriele (G.U.)
Unsicker, Prof. Dr. Klaus (K.U.)
Vaas, Rüdiger (R.V.)
Vogt, Prof. Dr. Joachim (J.V.)
Vollmer, Prof. Dr. Dr. Gerhard (G.V.)
Wagner, Prof. Dr. Edgar (E.W.)
Wagner, Eva-Maria
Wagner, Thomas (T.W.)
Wandtner, Dr. Reinhard (R.Wa.)
Warnke-Grüttner, Dr. Raimund (R.W.)
Weber, Dr. Manfred (M.W.)
Wegener, Dr. Dorothee (D.W.)
Weth, Dr. Robert (R.We.)
Weyand, Anne (A.W.)
Weygoldt, Prof. Dr. Peter (P.W.)
Wicht, PD Dr. Helmut (H.Wi.)
Wickler, Prof. Dr. Wolfgang
Wild, Dr. Rupert (R.Wi.)
Wilker, Lars (L.W.)
Wilmanns, Prof. Dr. Otti
Wilps, Dr. Hans (H.W.)
Winkler-Oswatitsch, Dr. Ruthild (R.W.-O.)
Wirth, Dr. Ulrich (U.W.)
Wirth, Prof. Dr. Volkmar (V.W.)
Wolf, Dr. Matthias (M.Wo.)
Wuketits, Prof. Dr. Franz M. (F.W.)
Wülker, Prof. Dr. Wolfgang (W.W.)
Zähringer, Dr. Harald (H.Z.)
Zeltz, Dr. Patric (P.Z.)
Ziegler, Prof. Dr. Hubert
Ziegler, Dr. Reinhard (R.Z.)
Zimmermann, Prof. Dr. Manfred
Zissler, Dr. Dieter (D.Z.)
Zöller, Thomas (T.Z.)
Zompro, Dr. Oliver (O.Z.)

Partnerinhalte

Bitte erlauben Sie Javascript, um die volle Funktionalität von Spektrum.de zu erhalten.